در شرایطی که فضای ژئوپلیتیکی جهانی با اعلام‌های متوالی و شوک‌برانگیز از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، دچار تنش‌های زبانی و سیاسی شده، واکنش بازارهای مالی به این تحولات، بیش از آنکه هیجانی باشد، رنگی از بی‌اعتنایی و بی‌حسی به خود گرفته است. این پدیده که از آن با کلیدواژه‌هایی چون «بی‌حسی بازار» یا «مصون‌شدگی روانی سرمایه‌گذاران» یاد می‌شود، در حال تبدیل شدن به یک روند نگران‌کننده و در عین حال جالب توجه است که می‌تواند پیامدهای بلندمدتی برای سازوکار بازار جهانی داشته باشد.
تعرفه‌های تازه ترامپ: موج جدید یا صدای تکراری؟
روز چهارشنبه، ترامپ اعلام کرد تعرفه‌هایی ۵۰ درصدی بر واردات مس ایالات متحده و همچنین کالاهای برزیلی وضع خواهد شد. این تصمیم قرار است از اول آگوست اجرا شود. در حالی که در نگاه اول این یک اقدام تهدیدآمیز و شوک‌آور به نظر می‌رسد، اما بررسی واکنش بازار نشان می‌دهد این بار نیز مانند دفعات قبل، اثر چندانی بر نوسانات نداشته است.
در بازار فلزات، قیمت مس در لندن و چین اندکی کاهش یافت و واحد پول برزیل (رئال) نیز تضعیف شد، اما سایر بازارهای جهانی تقریباً بدون تغییر باقی ماندند. بازار سهام آسیا تحت‌تأثیر صعود انویدیا تا مرز ۴ تریلیون دلار قرار گرفت و اروپا نیز روز را با چشم‌اندازی مثبت آغاز کرد.
چرا بازارها بی‌تفاوت شده‌اند؟
بر اساس تحلیل کارشناسان و مدیران سرمایه‌گذاری، بازارها وارد مرحله‌ای شده‌اند که از آن با عبارات «Desensitized» و «Numb» یاد می‌شود؛ یعنی حساسیت خود را نسبت به شوک‌های سیاسی و تعرفه‌ای از دست داده‌اند.
یکی از دلایل اصلی این بی‌تفاوتی، باور فزاینده به نظریه‌ای به نام TACO (Trump Always Chickens Out) است؛ به‌عبارت‌دیگر، سرمایه‌گذاران باور دارند که ترامپ در نهایت از اجرای کامل تهدیدهای خود عقب‌نشینی می‌کند.
| نشانه‌های بی‌حسی بازار | شواهد |
|---|---|
| عدم واکنش شاخص‌ها به تعرفه‌های جدید | رشد سهام آسیا و ثبات بازار اروپا |
| تداوم اوج‌گیری بیت‌کوین | قرار گرفتن در نزدیکی سقف تاریخی |
| ریزش دلار آمریکا | گرایش سرمایه‌گذاران به دارایی‌های پرریسک |
نقش رسانه‌ها و شبکه‌های تحلیل در تثبیت رفتار بازار
در گذشته، انتشار یک توییت از ترامپ یا تهدیدی در زمینه تعرفه‌ها می‌توانست بازار را دچار تلاطم کند. اما امروز، رسانه‌های مالی و شرکت‌های تحلیل داده‌ها، با انتشار تحلیل‌های پیشگیرانه و تکراری، موجب عادی‌سازی اخبار شوک‌آور شده‌اند. در نتیجه، نرخ واکنش بازار به اخبار سیاسی کاهش یافته است.
سایه روان‌شناسی بازار: خستگی شناختی در برابر شوک‌های تکراری
از دیدگاه روان‌شناسی بازار، بی‌حسی سرمایه‌گذاران نسبت به اخبار سیاسی و اقتصادی، می‌تواند نشانه‌ای از فاز خستگی شناختی باشد. وقتی بازار به‌طور مداوم در معرض اخبار متناقض و تهدیدهای بی‌سرانجام قرار می‌گیرد، ذهن جمعی معامله‌گران به‌مرور توانایی تحلیل واکنش سریع را از دست می‌دهد و به سمت پاسخ‌های شرطی غیرواکنشی حرکت می‌کند.
این وضعیت به‌ظاهر آرام، در واقع می‌تواند همان آرامش قبل از طوفان باشد. سرمایه‌گذارانی که امروز بدون نگرانی به خرید ادامه می‌دهند، ممکن است در مواجهه با اجرای ناگهانی یکی از همین تهدیدها، دچار شوک‌های روانی و مالی شوند.
این عدم واکنش تدریجی، همچنین موجب می‌شود که نرخ ریسک در قیمت‌گذاری دارایی‌ها به درستی لحاظ نشود و حباب‌های قیمتی شکل گیرد. نتیجه آن است که حتی یک تغییر کوچک واقعی در سیاست‌ها، می‌تواند مانند کبریتی در انبار باروت عمل کند. تحلیل‌گران اقتصادی هشدار می‌دهند که نباید بی‌تفاوتی امروز را با ثبات واقعی اشتباه گرفت؛ چرا که ثبات واقعی حاصل شفافیت است، نه سکوت موقتی در برابر ابهام.
خطرات نهفته در این بی‌تفاوتی
در نگاه اول، بی‌تفاوتی بازار نسبت به تهدیدهای تعرفه‌ای می‌تواند نشانه‌ای از بلوغ یا هوشمندی باشد. اما در واقع، این پدیده می‌تواند بسیار خطرناک باشد؛ چراکه اگر روزی یکی از این تهدیدها واقعاً به‌طور کامل و غیرمنتظره اجرایی شود، بازار بدون آماده‌سازی قبلی، دچار شوک جدی خواهد شد.
از سوی دیگر، این بی‌تفاوتی باعث می‌شود که شرکت‌ها و صادرکنندگان کوچک مانند آفریقای جنوبی، که برخلاف اتحادیه اروپا یا ژاپن توان چانه‌زنی ندارند، در فضای بلاتکلیف قرار بگیرند.
دیپلماسی تجاری: گفت‌وگوی ناتمام آمریکا و اروپا
در میان تهدیدها و ابهامات، نوری از امید نیز دیده می‌شود. ترامپ اعلام کرده که به‌زودی نرخ تعرفه‌های احتمالی بر صادرات اتحادیه اروپا را مشخص خواهد کرد. در همین حال، ماروش شفچوویچ، رئیس تجاری اتحادیه اروپا نیز از پیشرفت مثبت در مذاکرات خبر داده و احتمال نهایی شدن توافقی تجاری در چند روز آینده را مطرح کرده است.
با این حال، این گفت‌وگوها بیشتر از آنکه به قطعیت برسند، در حال تبدیل شدن به یک بازی روانی برای کنترل هیجانات بازار و تقویت موقعیت چانه‌زنی طرفین هستند.
بیت‌کوین و NVDA: قهرمانان بی‌اعتنا
نکته جالب توجه، رشد دو دارایی شاخص در فضای بی‌ثباتی اخیر بوده است:
- بیت‌کوین در نزدیکی سقف تاریخی خود باقی مانده و به‌عنوان پناهگاه امن دیجیتال مورد توجه قرار گرفته است.
- انویدیا (NVDA) نیز با عبور لحظه‌ای از ارزش بازار ۴ تریلیون دلار، بار دیگر بر سلطه خود در بازار تکنولوژی صحه گذاشت.
این رشدها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران به جای عقب‌نشینی از بازار، در حال جابجایی سرمایه از حوزه‌های پرابهام به دارایی‌های نوآورانه و قدرتمند هستند.
آیا ترامپ واقعاً عقب می‌نشیند؟
پیش‌بینی رفتار ترامپ همیشه کاری دشوار بوده، اما سابقه او در سیاست‌های تجاری نشان می‌دهد که اغلب تهدیدها برای گرفتن امتیاز استفاده می‌شوند. در نهایت، یا با تأخیر مواجه می‌شوند یا به شکل نرم‌تری اجرایی می‌گردند.
برای نمونه، تأخیر اخیر در اعمال تعرفه‌های جدید برای ژاپن، کره جنوبی و اتحادیه اروپا، این فرضیه را تقویت می‌کند که هدف ترامپ بیشتر «فشار دیپلماتیک» است تا اجرای سریع سیاست‌ها.
در شرایط کنونی، بازارهای جهانی نه با ترس که با تردید و محاسبه وارد میدان شده‌اند. این واقعیت که بیت‌کوین در اوج ایستاده، دلار ضعیف شده و سهام‌ها رشد کرده‌اند، به ما یادآوری می‌کند که سرمایه‌گذاران شاید نگران نباشند، اما قطعاً بیکار هم ننشسته‌اند. در پس این آرامش، یک معادله حل‌نشده وجود دارد: تا کی می‌توان به بی‌اثر بودن تهدیدها دل خوش کرد؟
